052-tha̍k chheh ê kám-sióng

Chòe-kīn góa bé tio̍h chi̍t-pún sin chhut-pán--ê chheh, chheh-miâ kiò-chò “Gí-giân ha̍k-ka kái-phòa Tâi-gí” , in-ūi i sī iōng hôa-bûn siá--ê, i ê chheh-miâ ki-si̍t sī： «語言學家解破台語». ia̍h-koh lâi, tī hong-bīn téng-thâu ū chi̍t-hâng jī ū-kàu iông-ī in-khí lâng ê gō͘-hōe：反正市面上也沒有其他台語文法書所以你也只能看這本了. （Hûiⁿ-ti̍t chhī bīn siōng iā bô kî-thaⁿ ê tâi-gí bûn-hoat su, só͘-í lí mā kān-ta ē-ēng--ê khòaⁿ chi̍t pún ló͘ ） si̍t-chāi chin-hāi, hāi góa chū khai-sí í-ûi sī chi̍t-pún bûn-hoat chu, kā i tha̍k hō͘ khá chim-chiok chia hoat-hiān che kî-si̍t sī 比較語言學, chiū sī chhiūⁿ chu miâ só͘ thê-chhiⁿ--e, che sī chi̍t-ê gí-giân-ha̍k-ka ê koan-tiám, che sī gí-giân-ha̍k ê chu.

M̄-koh, sui-jiân m̄-sī bûn-hoat-su, chheh lāi-bīn tùi Tâi-gí hām kî-thaⁿ kúi chióng gí-giân pí-kàu só͘ kí ê lē, só͘ chò ê soat-bêng lóng ē-ēng--e hō͘ lán tùi tâi-gí ū ke koh khá chē ê se̍k-sāi. hō͘ lán tùi tâi-gí ê ti-sek m̄ -nā kān-ta thêng tiám--tī ē-hiáu kóng ê chân-chhù. Lán lâng in-ūi khòaⁿ tio̍h pa̍t lâng, hoat-hiān in kap lán ē bô-kâng, chia ū ki-hōe hoán-kòe-lâi khòaⁿ tio̍h lán ka-kí, nā bô khí sek-sāi kap lán bô-kāng--e lâng, kap pa̍t chióng ê bûn-hòa pí-kàu, lán tiō kiaⁿ--e ê piàn chò “chúi-chéⁿ-té ē chúi-ke” – – m̄-chāi pa̍t-lâng mā m̄-chai chū-kí ê tēng-ūi.

Tha̍k chi̍t pún chu ē tông-sî, iū-koh hō͘ góa siūⁿ-khí chìn-chêng só͘ khòaⁿ-kòe chi̍-tōaⁿ Ì-ta-lī gí-giân-ha̍k-ka Cesare Segre（hoat-im：chhie-sá-le sé-klē）só͘ kóng ê ōe. I kóng： lán nā-sī bô hoat-tō͘ chiáng-ap chū-kí gí-giân ê kiat-kò͘, chiū bô hoat-tō͘ ha̍k-sip tiō kî-tha ê gí-giân. （«Se non possiedi la struttura della tua lingua non sei in grado di imparare le altre...»）

Khòaⁿ tio̍h chi̍t-kù ōe, ū-lâng ē kóng：thiaⁿ lí leh loān kóng, mā-sī chìn-che lâng tâi-gí kóng--kah li-li-la̍k-la̍k m̄-koh in-ê Eng-gí sī kóng--kah siá-siá-kiò, che sī bé an-chóaⁿ kái-soeh？ Khòaⁿ-khi--lāi mā sī ū tô-lí. It-poaⁿ lâng o̍h-ē-hiáu kóng chi̍t-chióng gōa-gí tiō kám-kak sī chiok tōa ē thian-hūn, chiok gâu ē tāi-chì. che kap pún-sin kóng siáⁿ gí-giân ū siáⁿ tī-tāi? Chāi Tâi-oân che sī chin phó͘-phiàn ê chêng-hêng, m̄-koh í góa-ê khòaⁿ-hoat, che sī in-ūi tâi-oân lâng tn̂g-kî í-lâi bó-gí pī tá-ap ê goân-im, tì-sú chin-chē lâng bó-gí（m̄-nā Tâi-gí chi̍t-hāng）kóng--kah li-li-la̍k-la̍k, mā choân-jiân bô bô-gí ti-sek ka ha̍k-sip ê ì-goān. Ū-ê lâng tiō í-ûi hôa-gí tiō-sī i-ê bó-gí, nā í chit tiám lâi kóng, lí khí khòaⁿ hia-ê Eng-gí kóng--kah chiâⁿ-hó Tâi-gí khiok-sī li-li-la̍k-la̍k ê lâng, in ê Hôa-gí sī lóng kóng liáu bē-bái. He sī in chiong Hôa-gí tong-chò sī i-ê bó-gí, í hôa-gí chò i-ê ki-chhó͘.

Hit-ê Ì-ta-lī gí-giân-ha̍k-ka goān-pún só͘ be kóng--ē tio̍h sī, chi̍t--ê lâng nā sī tùi i chò ki-chhó͘ ē gí-giân bô ki-pún ê liáu-kái kap liông-hó ê thêng-tō͘ , nā bô tī chi̍t pō͘-hūn kiû chìn-pō͘ , khai hia-ni--a che ê sî-kan khì o̍h Eng-gí sī pe̍h-liáu-kang. I kóng chia--ê ōe ê pōe-kéng sī in-ūi tī in--ê kok-lāi, ha̍k-hāu tùi bó-gí（Ì-ta-lī-gí）í-kéng bô tiōng-sī, in kok-lāi siàu-liân-lâng ê Ì-ta-lī-gí thêng-tō͘ na-lâi-na-bái. liân chi̍t-koa ki-pún ê lêng-le̍k lóng bô. I só͘ kóng ê ki-pún ê lêng-le̍k sī gí-giân tiong siōng tiōng-iàu ê biâu-su̍t, thoân-ta̍t kap chò khài-lūn ê pō͘-hūn. Iù-kî sī “khài-lūn” chi̍t hāng, che sī lán tī tha̍k, thiaⁿ chi̍t-phiⁿ bûn-chiuⁿ, chi̍t-pún chheh, he̍k-chiá sī khòaⁿ iáⁿ-phìⁿ, sū-kiāⁿ í-āu khài-su̍t ē lêng-le̍k. tāi-piáu lán tùi hia-ê mi̍h-kiāⁿ ê liáu-kái. Ū chiá-ê lêng-le̍k lán chia ê tàng piáu-ta̍t lán-ê ì-kiàn, chia ê tàng hām lâng kau-liû. Nā sī iōng su-ji̍p kap su-chhut（IN PUT/OUT PUT）lâi kóng, che tiō sī su-ji̍p ê lêng-le̍k, che sī lán o̍h gōa-gí ê sī siōng-kài tiōng-iàu ê ki-pún lêng le̍k. Lēng-gōa chi̍t hong-bīn, che mā sī ē éng-hiòng chi̍t-ê kok-ka ê hoat-tián. In-ê gí-giân-ha̍k-ka mā ū kóng “jîn-bîn tùi Ì-ta-lī-bûn ū tiōng-koân ê chiáng-ap lêng-le̍k, tùi kok-ka ê bûn-hòa kap keng-chē ê hoat-tián sī ū hó-chhù--ê（«una padronanza medio-alta dell’italiano è un bene per il Paese e il suo sviluppo culturale ed economico »）.

I-siōng tio̍h sī góa tho̍k hit-pún «語言學家解破台語» só͘ siūⁿ tio̍h ê. In-ūi chi̍t-pún chheh hō͘ gōa koh khá liáu-kái tâi-gí, in-ūi liáu-kái i-ê kiat-kò͘, chai-iáⁿ i kap kî-tha gí-giân ê cheng-chha, pí-kàu, chāi ha̍k-sip gí-giân siōng ke chin-chē chhù-bī. 

ps.  In-ūi góa phah tâi-gí ê lêng-le̍k iáu-sī chin bān, kín-siūⁿ-kín-phah chē-chē siūⁿ-hoat ê làu-kau khì, lân bián ū put chiok ê só͘-chāi, góa í-āu chia bān-bān--á pó͘.