kī-choa̍t kàng-poàn-kî ê hāu-tiúⁿ kap tāi-ha̍k ê chū-chú-koân

Nā sio-khóa ū leh khòaⁿ kok-chè sin-bûn ê lâng eng-kai lóng chai Italia ū chi̍t-ê miâ-lâng, m̄-koh m̄-sī in-ūi i miâ-siaⁿ hó leh chhut-miâ, tāi-chì tú hó tó-péng...hit-ê lâng tō sī Silvio Berlusconi（貝魯斯孔尼）. Italia chit ê miâ-siaⁿ bô kái hó, si̍t-chè-siōng mā chò kòe bē-chió sit-tek-tāi ê chêng chóng-lí Silvio Berlusconi, tī chêng kúi kang kòe sin, Italia chèng-hú iōng kok-sòng lâi chhú-lí： Gī-hōe be̍k-ai, piáu sī ai-pi, kong-ka ki-koan mā ài kàng poàn-kî 3 kang.

M̄-koh, in-ūi Silvio Berlusconi chit-ê lâng ū chin-chē tō-tek siōng ê cheng-gī, iah-koh lâi sī chân-kip ê būn-tê, í táu-té kám ū chu-kè hō͘ lâng ai-su kì-liām, koh sī iōng kah choân-kok ai-tō chit-khoán ê chân-kip, mā ín khí bē chió ê phoe-phêng. KÎ tiong Siena Gōa-kok-lâng Tāi-ha̍k（Università per Stranieri di Siena） ê hāu-tiúⁿ Tomaso Montanari tō bêng-khak piáu-sī in Siena Tāi-ha̍k bô beh kàng-poàn-kî, i jīn-ûi kàu-io̍k tan-ūi ài ū goân-chek kap phiau-chún, i bô jīn-tông chèng-hú ūi tio̍h Berlusconi chit khoán tō-tek ū cheng-gī ê lâng iōng kah kok-sòng chit khoán thāi-gū. Kiat-kó ū lâng tō kóng i án-neh sī hoān-hoat ū khó-lêng ài koaiⁿ 3 kó͘h goe̍h, ū lâng ài i sî-chit, mā ū lâng kóng i án-neh chí sī ūi tio̍h beh chhut miâ.

Sin ûi chi̍t ê kap Italia "se̍k-sāi" chhiau kòe 25 nî ê gōa-kok-lâng, góa mā sī tùi Silvio Berlusconi ū bē-chió bái ìn-sióng, khòaⁿ tio̍h i sí khì ê siau-si̍t sim lāi mā kám-kak chin ho̍k-cha̍p, in-ūi góa chū khai-sí bat chit-ê kok-ka kap i ê gí-giân, só͘ chiap-chhiok ê lâng lóng chin thó-ià Berlusconi, Berlusconi mā chò kòe bē chió tāi-chì hō͘ italia ê lâng kám-kak kiàn-siàu, tī sè-kài siōng sit bīn-chú, kám-kak siūⁿ-khì； liân sin-ûi gōa-kok-lâng ê góa mā khòaⁿ lō͘ chiok khì, só͘-í i sí, lán bē sái kóng hoaⁿ-hí, m̄-koh khak-si̍t sī ū chi̍t chióng kái-thoat ê kám-kak, mā kan-ná chi̍t-ê kai-tōaⁿ ê kiat-sok. In-ūi chai-iáⁿ i ê chok-ûi, mā sī ē tùi in beh iōng kok-sòng lâi chhù-lí kám-kak bô-hoat-tō͘ chiap siū, só͘-í thak tio̍h chit-ê hāu-tiúⁿ ê sin-bûn tō kám-kak ài kap i khia chò-hóe： i ūi chit-ê bô-beh kàng-poàn-kî ê koat-tēng kap só͘ ín khí ê cheng-gī siá chi̍t phiⁿ bûn-chiuⁿ lâi kái-sòe, ū chin-chē tiám góa lóng ū jīn-tông, só͘-í ē-bīn góa tō beh lâi kā chit phiⁿ soat-bêng ê pō͘-hūn hoan-e̍k chhut--lâi.

*****

Chit phiⁿ bûn-chiuⁿ ê phiau-tê sī “Gōa-kok-lâng Tāi-ha̍k Kin-á-ji bô leh kàng-poàn-kî” （Le bandiere della Stranieri oggi non sono a mezz’asta）, sî-kan sī 6 goe̍h 14, chok-chiá Tomaso Montanari sī Università per Stranieri di Siena：Siena Gōa-kok-lâng Tāi-ha̍k ê hāu-tiúⁿ.

Chi̍t khai-sí i tō kóng bêng sī án-chóaⁿ i beh siá chit phiⁿ bûn-chiuⁿ：

“Góa, í Siena Gōa-kok-lâng Tāi-ha̍k hāu-tiúⁿ ê sin-hūn, beh khai-sí lâi kóng, sin-ûi chi̍t-ê tāi-ha̍k hāu-tiúⁿ góa chiông-lâi tō m̄-bat siūⁿ kòe góa su-iàu ūi tio̍h Silvio Berlusconi ê kòe-sin lâi piáu-bêng li̍p-tiûⁿ. M̄-koh, nā sī góa soah pit-su ài lâi piáu-bêng li̍p-tiûⁿ, he sī in-ūi Meloni ê chèng-hú bô chiàu chêng-lē（無前例） ê koat-tēng soan-pò͘ beh chìn-hêng ûi-kî 3 kang ê choân-kok ai-tō, kong-ka ki-koan lóng pit-su ài kàng-poàn-kî. Bīn-tùi hêng-chèng ki-koan chit-ê chí-sī, kong-li̍p tāi-ha̍k ê hāu-tiúⁿ pit-su-iàu chò chi̍t-ê soán-tek：chiap-siū, iah sī kī-choa̍t. Beh kóng Sī, iah sī kóng M̄-sī, che sī chi̍t-ê tertium non datur（hoan-e̍k soat-bêng：chit-ê sû sī Latin bûn, ì-sù sī ài kóng hō͘ chheng-chheng-chhó-chhó—ê）. In-ūi góa ê liông-sim put-chún góa hôe-tap SĪ, góa ū siá tio̍h chi̍t phiⁿ su-sìn hiòng chéng-kô-ê ha̍k-kài lâi soat-bêng góa kóng Bô-ài ê lí-iû. He sī chit phiⁿ bô kong-khai ê su-sìn, sī in-ūi -— lán mā sī ài chun-tiòng tio̍h ka-siok pi-siong ê sim-chêng —- gòa kam-goān tī chit-kúi-kang mài kong-khai thó-lūn chit kiāⁿ tāi-chì、chit-ê soán-te̍k ê lí-iû. M̄-koh in-ūi chit phiⁿ su-sìn ì-gōa khì hō͘ lâng kong-khai, iah-koh-ū chèng-hú hong-bīn chèng-tī koân-le̍k ê hoán-èng（kî-tiong ū lâng iau-kiû góa sî-chit）, góa tiō chāi chhú lâi kong-khai soat bêng chit-ê soán-te̍k”

Soah-loh-lâi tē-2-tōaⁿ i khai-sī kóng i ê li̍p-tiûⁿ：

“ Tāi-ha̍k m̄ sī séng-kip（省級）kī-koan： i sī chi̍t-ê kho-ha̍k thoân-thé, i chū-chú kiàn-li̍p chi̍t-chióng te̍k-tēng ê kàu-io̍k choan-àn, tō-sī-kóng ūi-tio̍h lán lâng oân-choân ê hoat-tián（人的全面發展） kap kong-bîn ê ióng-sêng（公民養成）. Kok-ka ê Hiàn-hoat mā ū pó-hō͘ i m̄-bián siū tio̍h chip-chèng koân-le̍k éng-hióng ê Chū-chú-koân（自主權）：tō sī in-ūi ū chit-ê Chū-chú-koân, góa tī chit pái tùi Chóng-lí ê chí-sī góa ē siaⁿ-bêng bô-tông-ì. Góa ê sìn-liām sī, chi̍t-ê hiòng Silvio Berlusconi chit khoán jîn-bu̍t kiâⁿ-lé kì-liām ê tāi-ha̍k ē si̍t-khì i chāi kàu-io̍k siōng、chāi tō-te̍k siōng ê sìn-lāi-tō͘（信賴度）. Góa tong-jiân m̄-sī leh pêng-toān hia ê chò bô-kâng-khoán soán-te̍k ê hāu-tiúⁿ tông-sū：goán múi-chi̍t-ê lâng lóng ū kin-kù ka-kī ê liông-ti, ka-kī ê bûn-hòa, ka-kī tùi tāi-ha̍k ê lí-liām lâi chhú-lí tāi-chì.”

Í-siōng sī Tomaso Montanari koat-tēng beh kong-khai i ê khòaⁿ-hoat ê goân-in. Āu-bīn ê lōe-iông chiah sī tiōng-tiám.

"Soan-pò͘ choân-kok ai-tō chi̍t-ê i eng-kai soah-loh—lâi mā bē chò Chóng-thóng ê chiân Chóng-lí, che bô kî-tha ê chiân-lē. Só͘-í chit-ê soán-te̍k sī chèng-tī siōng ê, m̄ sī chè-tō͘ ê. Kah chit chióng soán-te̍k bô-kâng-ê sī, góa só͘ hoán-tùi--ê oân-choân m̄-sī chèng-tī, sī sûn-jiân chè-tō͘ bīn ê. Berlusconi in-ūi châi-bū chà-khi àn-kiāⁿ siū Chiong-sím-phoàn-koat（終審判決）tiāⁿ-chōe. Iah-tō-sī-kóng i sú-iōng khi-phiàn—ê chhiú-hoat chhim-chiàm Italia jîn-bîn ê kiong-tông châi-sán. Che túi só͘-ū--ê lâng lâi kóng sī chin giâm-tiōng--ê kòe-sit：tùi chi̍t-ê tī chè-to͘ tang-tiong ê lâng lâi kóng koh kha sī bē-tit goân-liōng-ê. Mā in-ūi chit tiám, i chāi Kok-hōe tiong ē loh-tâi：che sī tùi i tī thé-chè lāi chò tāi-chì bô kí-lu̍t koh bô êng-ū-kám（榮譽感） ê iú-la̍t chè-chhâi. Tō kan-na sī chit tiám tō ū-kàu hō͘ chit-ê choân bô chiân-lē ê choân-kok ai-tō sêng-chò sī hō͘ lâng bē-tàng iông-ún--ê. Iah-koh-ū lí kám ē-tàng pàng bōe-kì--tit i kap ”Cosa nostra（Italia o͘-siā-hōe chō͘-chit）” thong-lâng-chai ê koan-hē？ Chit-ê chia-nih tōa ê u-tiám, tō ū-kàu hō͘ lâng oân-choân bô hoat-tō͘ sióng-siōng ——tī jīm-hô chi̍t-ê bûn-bêng kok-ka tiong—— i chióng-chióng kong-chiòng ê miâ-siáⁿ bú-jio̍k tio̍h lán ê hêng-siōng, phah-pháiⁿ lán chāi sè-kài siōng cheng-lâng gán tiong ê sêng-sìn-tō͘. Chòe āu —— in-ūi, kóng-khah-bêng--leh, góa bô-goān-ì mā bē-tàng iōng góa chit-ê sin-hūn lâi chò chèng-tī phòaⁿ-toān —— he tō sī Berlusconi kap cha-bó͘-lâng ê koan-hē：góa tāi-ha̍k lāi hia ê lú-sèng tông-sū, koh ū lú ha̍k-seng, in tī kiâⁿ-kòe chit-ê tōa-mn̂g ê sî, khòaⁿ tio̍h chia leh kàng-poàn-kî kí-liām chi̍t-ê si̍p-koàn-sèng leh chhim-hoān lú-sèng chun-giâm, lú-sèng sin-thé kap jîn-sin pêng-téng koân, kā in tòng-chò bé-bē ê bu̍t-kiāⁿ ê lâng ê sî, in ē án-chóaⁿ siūⁿ？（...）”

 

Í-siōng sī chit phiⁿ bûn-chiuⁿ ê chêng 3 tōaⁿ, góa chiām-sî hoan kàu chia, góa kám-kak chia tō í-keng ū kóng chhut i bô-beh kí-liām Berlusconi ê lí-iû ah. chhun ê ū êng chiah lâi hoan.

Italia in-ūi iū-phài chit-má chip-chèng, Berlusconi tō sī sǹg iū-phài thâu-lâng, só͘-í in ē su sim kā tùi i ê ai-tō thê kàu Chóng-thóng ê chân-kip, che sī chin sit lé, bô chiàu chè-tō ê, koh in-ūi i chin-chiàⁿ m̄ sī siáⁿ úi-jîn, chiah sī hō͘ lâng bô hoat-tō chiap-siū. Kok-sòng khî chit 3 kang mā ū bîn-chiòng seng-khu kòa pâi-á chhut lâi khòng-gī, piáu-sī in bô chiap-siū chit chióng tāi-chì.

Koh lâi i bûn tiong ū kóng tio̍h chi̍t tiám hō͘ góa chin ū kám-khài, lán nā pí-tùi Tâi-oân hia-ê tāi-ha̍k lûn-loh chò chèng-tī tàu-cheng ê khián-bé, tō ē siūⁿ beh chai-iáⁿ lán kok hiàn-hoat kám ū leh pó-chiòng ha̍k-su̍t ê chū-chú-koân（m̄-koh, lán kám sǹg ū kok？ kám sǹg ū ka-kī ê hiàn-hoat？）？（continua）


Hit phiⁿ ê Link：

https://volerelaluna.it/in-primo-piano/2023/06/14/le-bandiere-della-stranieri-oggi-non-sono-a-mezzasta/

Corriere della sera mā ū chi̍t phiⁿ tùi chit-ê sū-kiāⁿ ê pò-tō：

https://corrierefiorentino.corriere.it/notizie/cronaca/23_giugno_13/siena-tomaso-montanari-nella-mia-universita-niente-bandiere-a-mezz-asta-per-berlusconi-b786b646-fefd-40d2-9028-7fc4b7d60xlk_amp.shtml